İhtiyacınıza Uygun Kablo Seçimi Nasıl Yapılır?

Elektrik akımının ya da elektriksel işaretlerin iletiminde kullanılasının yanı sıra iki elektronik cihazı birbirine bağlama özelliği de bulunan, temelde iletken ve yalıtkan olmak üzere iki kısımdan oluşan yapılara kablo denilir. İletken kısım örülmüş birçok telden ya da tek bir telden meydana gelebilir. Kabloların iletken kısmında bakır ya da alüminyum teller kullanılır. Hangi materyalin tercih edileceği kablonun kullanım amacına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Kabloların yalıtkan kısımları da farklı materyallerden meydana gelebilir.

Kablo Seçimi Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Elektrik enerjisinin üretildiği santrallerden ulaştırıldığı en son noktaya dek taşınması kablolar sayesinde mümkündür. Elektrik enerjisi gerilim seviyelerine ve çeşitli kesitlere göre kablolar aracılığıyla dağıtılıp iletilir. 

Doğru kablo seçimi yapabilmek için kabloların yapılarının, derecelendirmelerinin ve karakteristiklerinin bilinmesi oldukça önemlidir. Uygun olmayan kabloların seçilmesi durumunda sigorta ve güvenlik önlemlerinin verimli çalışması mümkün değildir. Ayrıca can ve mal kaybı gibi durumlarla karşılaşılması olasılığı da söz konusu olabilir.

Kabloların hangi ortamlarda kullanılacağı, ne tür dış etkilerle karşı karşıya kalacağı ve olası ortam koşullarına ne tür tepkiler vereceği dikkat edilmesi gereken noktalar arasında yer alır. Kablonun cinsinin belirlenmesinin ardından kablolarda kullanılacak olan iletkenin elektriksel kesitinin tespit edilmesi gerekir. Kablo kesit tayini aşamasında; gerilim düşümü, akım taşıma kapasitesi ve kısa devre akımı parametrelerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Kablonun kullanımına güvenli bir şekilde devam edilebilecek olan azami akım değerine akım taşıma kapasitesi denilmekte olup kablo kesiti seçimi üzerinde doğrudan etkili olmaktadır. Sıcaklık karşısında hiçbir özelliğini kaybetmemesi kablolarda aranan en önemli özelliklerin başında gelmektedir.

İletkenin kendi iç direncinden kaynaklanan kayıplar nedeniyle gerilimin, kaynaktan yüke ulaşana kadar geçen mesafede azalmasına gerilim düşümü denilir. Bu kayıp taşıma mesafesinin uzamasıyla birlikte arttığından iletken kesitinin büyütülmesi ihtiyacı oluşmaktadır. 

Kısa devrenin meydana geldiği bölgede, kısa devre süresi esnasında akan akım miktarı olan kısa devre akımı alternatif akım sistemlerinde zaman göre değişen bir parametre olarak bilinmektedir.

Aynı zamanda motor gücüne göre kablo seçimi yapılarak güvenlik, maliyet ve kayıplar minimize edilebilmektedir. Normalde daha küçük kablo seçildiği takdirde motorun çalışırken yanması söz konusu olabilir. Bu durum ise hem üretim hem maliyet kaybına yol açar.

Günümüzde enerji ihtiyacının giderek artması yeraltı kablolarının kullanımını bir zorunluluk haline getirmektedir. Yeraltı kabloları kullanıldıkları gerilim grubuna göre izole edilmekte olup toprak altında, açık havada ve su altında kullanılabilirler. 

Seçilen kabloların yerleşim bölgeleri için üst düzey güvenliğe sahip olması, atmosferik olaylardan etkilenmemeleri oldukça önemlidir. 

Uygulama esnasında kablonun işletme geriliminin bilinmesinin yanı sıra kablolar için kapasite, empedans, geri dönüş kaybı gibi değerler de büyük önem taşır. Kablo montaj tesisatının sabit ya da hareketli olması gerekebilir. Seçilecek kabloda bu durum da dikkate alınmalıdır. Kablo uygulamasında kılıf ve damar renkleri tesisat için büyük öneme sahip olduğundan renk kodlaması sistem ile uyum içerisinde olacak şekilde yapılmalıdır.

Yangın sistemlerinde kullanılacak kabloların yangına dayanıklı ve alevi geciktirme özelliği bulunan kablolar olması gerekir.

Kullanılış Amaçlarına Göre Kablo Seçimi Nasıl Yapılır?

Kullanılış amaçlarına göre kablolar;

• Kumanda ve sinyal kabloları,

• Haberleşme kabloları,

• Enerji kabloları,

• Telefon kabloları  olarak ayrılır. 

Kumanda kablosu seçimi yapılırken; kablonun bina içerisinde mi dışarısında mı kullanılacağı, ozon-hava şartlarına karşı dayanımı, toprağın altına mı üstüne mi döşeneceği gibi noktaların bilinmesi gerekir. Kumanda kablolarında özel bir durum belirtilmediği takdirde NYAF tipi kablolar kullanılır. Çok damarlı olan NYAF kablolar rahat bir şekilde bükülme ve şekillendirilme özelliğine sahiptir. Kesitleri ise kumanda ettikleri elemanın gücüne göre değişim gösterebilmektedir. Kumanda kablosu olarak kullanılması gereken kesitin üzerindeki kesitlerde kullanım da yapılabilir. Bu durum maliyetin artmasına neden olmasının yanı sıra kablonun daha emniyetli çalışması sağlanır ve mekanik dayanımı artırılır. Bazı panolarda 24V ve 220 V gibi farklı gerilim değerleri bulunabilir. Bu durumda DA, AA gibi farklı türlerde akım taşımakta olan kumanda kablolarının aynı kanalda bulunması söz konusu olabilir. Bu durumda kabloların farklı renklerde olması önemlidir.

Güç kablosu seçimi yapılırken ilk olarak panonun çalışacağı yerde keşif çalışması yapılmalıdır.  Keşif esnasında panonun kumanda edeceğim aktif alıcıların toplam gücü ile panonun konumlandırılacak olduğu ortama dair koşullar tespit edilir. Panonun kumanda edeceği aktif alıcıların, maksimum güç çekecek durumunda gücü belirlendikten sonra bu güç ele alınmak kaydıyla gerilim düşümü hesabı yapılmaktadır. Bu sayede elektrik panosunda kullanılacak olan güç kablo kesitleriyle akım taşıma kapasitelerinin belirlenmesi sağlanır. Panonun montajının yapılacağı ortama ilişkin çevre koşulları belirlenirken nem, kimyasal tehdit, yangın olasılığı gibi olasılıklar saptanır. Ve bu çalışma şartlarına uygun olacak özellikte imal edilmiş olan güç kabloları seçilir. Maliyet açısından daha uygun olması için güç kabloları genellikle bakır ve alüminyum olarak tercih edilir.